Het is een mooi jaar geweest voor Eetbaar Rotterdam met in het voorjaar het goed bezochte ERFilmFestival, de viering van onze verjaardag met onze eerste ALV, een bodemlezing die het denken over voedselproductie op stedelijke bodem een draai heeft gegeven, natuurlijk onze aanwezigheid op het ROF en ten slotte de presentatie van het onderzoek Ruimte voor Stadslandbouw op het gelijknamige symposium. Ook zijn we dit jaar met ER-ledenborrels begonnen. Een goede traditie in wording die onze functie als netwerk voor kennisuitwisseling versterkt en die we in het nieuwe jaar elke maand zullen organiseren.
Als afsluiting van het jaar wil ik een stuk publiceren uit bovengenoemde onderzoek geschreven door Bas de Groot, die een mooi inzicht geeft in zijn (en onze) fascinatie voor de stad als onontgonnen landbouwgrond en die hopelijk kan dienen als inspiratie voor stadsboeren in spe.
Prettige feestdagen en een vruchtbaar 2012 gewenst!
———————————————————————–
Stadsagrariër in Rotterdam
Zaaien in stedelijke grond geeft een stadse oogst
Bijna 5 jaar geleden was ik bezig met het opzetten van een agrarisch zorg- en welzijnsbedrijf (zorgboerderij) in Rotterdam Blijdorp. Het bedrijfsplan ontstond als afstudeeropdracht van de opleiding Landbouw & Zorg aan de Warmonderhof. In die tijd was mijn ideaalbeeld nog een gemengd bedrijf in het buitengebied. Het ondernemingsplan is naar mijn mening een afspiegeling van de idealen en kaders van de ondernemer. Zo ook van die van mij. Na 13 jaar werkzaam te zijn geweest in de zorglandbouw had ik ervaren dat het werken aan een echt product van economische waarde ook eigenwaarde geeft aan de mensen die hierin werkzaam zijn. Vanuit dit ideaal wilde ik naast zorg ook agrarische productie draaien waarin de zorgvragers aan werkzaam konden zijn. Om mijn bedrijfsplan meer realiteit te geven heb ik uiteindelijk gekozen om het plan te maken voor een bestaande locatie in Rotterdam.
Tijdens het proces van de opstart van dit bedrijf kwam ik erachter dat een van de problemen waar zorgboerderijen vaak mee kampen nl de afstand tussen bedrijf en cliënten (logistiek enerzijds een drempel, anderzijds een kostenpost), in de stedelijke omgeving door een goede infrastructuur en korte afstanden bijna geen probleem is. Daarnaast bleek het mogelijk te zijn om op een zeer kleine locatie (dus beperkt aanbod in volume) per m2 vollegrondsteelt een grote marge te behalen door direct aan de eindgebruiker af te zetten. Vanaf dat moment was mijn fascinatie voor het uitoefenen van agrarische activiteiten in de stedelijke omgeving gewekt. Er leeft bij mij dan ook geen wens meer om te boeren in een rurale omgeving
Sociale voeding ter ontwikkeling
Landbouw heeft naast haar voedende kwaliteit bovenal een sociale opgave in zich om de mensheid te ontwikkelen. Gezien het feit dat de mens meer en meer kiest voor de stad als zijn ‘natuurlijke’ habitat ligt de opgave dus in de steden. In Nederland is multifunctionele landbouw een begrip, waarbij min of meer gangbare landbouw wordt gecombineerd met zorg, re-integratie, educatie, recreatie, productontwikkeling, etc. Deze verbreding is voor boeren vaak een noodzakelijke strategie om te overleven. Maar de stad met zijn nieuw urbane dynamiek biedt de mogelijkheid om met nieuwe vormen te experimenteren.
Diensten
De financiering van de zorg is steeds meer aan het veranderen, waardoor de cliënten die nog mee kunnen werken in een vorm van productie steeds minder middelen krijgen/ meebrengen voor de begeleiding die zij nodig hebben. Daarom heb ik de keuze gemaakt om het agrarische product bovenaan te zetten als basis waarop elk bedrijfsmodel gebouwd wordt. Het streven is 50% van de omzet van het bedrijf en break-even draaien van de agrarische productietak. Daarnaast biedt de stad uitgelezen kansen om andere diensten te ontwikkelen. Diensten direct aan mensen (waar een hoge concentratie van is) bieden een uitgelezen kans voor ondernemende stadsboeren.
Vrijheid en verantwoordelijkheid
Een van de fascinerende en baanbrekende kanten van stadslandbouw is dat het mensen met een van huis uit niet-agrarische achtergrond de kans geeft om in dit veld werkzaam te zijn, zonder dat ze een bedrijf over kunnen nemen of gesteund moeten worden door grote partijen om zaken te realiseren. Dit is op andere plekken in de huidige agrarische realiteit bijna niet meer mogelijk. Door aansluiting te zoeken bij zijn klanten en evt door vormen als CSA (Community Supported Agriculture) de klant economisch onderdeel te laten zijn van het bedrijf, biedt stadslandbouw een kans om een nieuw voedselsysteem te creëren dat de hele keten positief transformeert. De klant krijgt grip en zicht op de herkomst en productie wijze van voedsel. Hierdoor wordt de consument medeverantwoordelijk voor de productie van zijn voedsel. Producenten krijgen een bestaanszekerheid, levensstandaard en vorm van onafhankelijkheid van banken, krediet verstrekkende toeleveranciers en afzetcontracten van de handel. Maar stadsboeren moeten wel inzichtelijk maken aan de consument welke keuzes zij maken en vanuit welke achtergrond. Dit geeft beide een verantwoordelijke vorm van vrijheid zonder de verantwoordelijkheid alleen bij de ander te leggen met als excuus het recht op vrijheid.
Obstakels?!
Er zijn ook beperkingen. Al deze initiatieven moet gedragen worden door ondernemers die zowel een stedelijke als agrarische mentaliteit hebben. Het beleid is nog niet afgestemd om agrarische productie in een stedelijke omgeving mogelijk te maken. Stadstijd gaat sneller als agrarische tijd.
Ik probeer vanuit de praktijk (St. UITJE EIGEN STAD, ver. Eetbaar Rotterdam) op alle punten invloed uit te oefenen. Het belangrijkste hierin is de door mij geleide KIGO (kennis Innovatie Groen Onderwijs) (Aeresgroep/ Warmonderhof Opleidingen) rond dit thema om docenten en studenten binnen de agrarisch opleidingen in Nederland kennis te laten maken met de stedelijke omgeving als mogelijkheid tot agrarisch ondernemerschap.
Stedelijk gemengd bedrijf
Terug naar de idealen. Als je een stadsbewoner (niet gehinderd door enige kennis van de realiteit van de landbouw) vraagt om een beeld van een boerderij, zal hij vaak een beeld geven van een ouderwets gemengd bedrijf. Dit gemengde bedrijf word vaak gezien als een achterhaald beeld dat niet realistisch meer is in de huidige markt. Nu is mijn mening dat dit wel mogelijk is als het maar een eigentijdse invulling krijgt. Mogelijk dat het alleen niet meer gevat is in een op zichzelf staand bedrijf, maar bestaat uit meerdere entiteiten. Naar de stad kijkende vind ik dit gezien de schaal van de meeste agrarische activiteiten die ook in dit onderzoek aan bod komen de meest kansrijke. De hier genoemde typen kunnen het best samenwerken al dan niet onder een paraplu (als bv UIT JE EIGEN STAD).
Tijd
De tijd is er rijp voor. Stadslandbouw initiatieven bieden kansen voor de hele agrarische groen sector om zich opnieuw uit te vinden en in contact te komen met hen voor wie wij dit doen. De consumenten. Stadslandbouw gaat de wereld niet fysiek voeden, maar draagt wel bij aan het geestelijk voeden van de bewoners van de steden en dus van het merendeel van de aardbewoners.
Bas de Groot
