In deze rubriek wil ik, om de zoveel tijd, digitale èn papieren publicaties signaleren die van belang zijn voor de stadslandbouw in het algemeen en de Rotterdamse stadslandbouw in het bijzonder. Er is echter nogal veel dat van belang is voor de stadslandbouw. Uiteraard tuinieren en wat daar zo al bij komt kijken zoals bijvoorbeeld composteren maar ook verdienmodellen, sociale effecten, de gemeente, het vinden en binden van vrijwilligers, aansprakelijkheid, wel of geen hek… en many things wonderous more…. Het zal in het begin hier dan ook nogal zoeken zijn naar wat hier wel te signaleren en wat niet. Reacties op deze eerste aflevering zijn daarom meer dan welkom. En natuurlijk: als je wat tegen komt wat hier de moeite van het signaleren waard is: ik hoor dat graag via ceesbronsveld at post punt com.
Stadslandbouwers hebben het niet zo op bouwplannen. Deze kunnen tenslotte betekenen dat een tijdelijke tuin moet verdwijnen. Zo verdween in het Oude Westen de Tussentuin – zonder noemenswaardige heisa. Ook de Carnissetuin is niet meer, daar was wel veel discussie over, de vrijdagse Rotterdam-bijlage van NRC Handelsblad besteedde er twee maal (26 juli en 9 oktober 2015) aandacht aan. Intussen maakt men zich grote zorgen over het voortbestaan op onder meer de Tuin op de Pier.
Over de tijdelijkheid van gemeenschapstuinen is intussen het een en ander verschenen: Mariska van der Berg schrijft er over in haar mooie en belangrijke boekje Stedelingen veranderen de stad. Over nieuwe collectieven, publiek domein en transitie (Amsterdam, Trancity/Valiz, 192 p. €15). Een eyeopener die ik bij haar vond, is een artikel van de Delftse hoogleraar ‘design as politics‘ Wouter Vanstiphout waarin hij de stelling verdedigt dat een stad die zich als projectontwikkelaar gedraagt de lokale democratie ondermijnt. Hij pleit daarom voor niets minder dan een scheiding van staat en markt. De lezing is hier te vinden op de website van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.
Buurttuinieren. Samen gaan voor leuk & lekker is een wat vrolijker boekje. Het werd geschreven door ex-ambtenaar Peter Kouwenhoven en en tuinvrouw Barbara Peters. In drie hoofdstukken, De voorbereiding, Aan de slag en Haal meer uit je tuin bieden de auteurs naast een schat aan informatie heel veel do’s en don’ts voor in de buurtmoestuin. Het boekje verschilt daarmee niet zo heel erg veel van hetgeen er op dit terrein allemaal al is – vooral ook op het www. Opmerkelijk is wel het Miniwoordenboek Ambtenarentaal dat er in werd opgenomen: zo blijkt “mandelig” (nooit van gehoord !) “gemeenschappelijk eigendom” te betekenen (KNNV-uitgeverij, Zeist, 159 pp, € 16,95).
Elders in het Stadslandbouwtijdschrift (in de rubriek BOEKEN) vind je een bespreking van onder meer het proefschrift van de Wageningse onderzoeker Esther Veen. Intussen publiceerde Veen in het academische tijdschrift Local Environment een artikel over Community gardening and social cohesion: different designs, different motivations – dat dus over motieven gaat om met een buurttuin te beginnen. De status van het artikel is onduidelijk: het staat op de site van het tijdschrift maar is daar nog niet officieel in verschenen. Zie hier.
Dat Local Environment blijkt trouwens een interessant tijdschrift dat veel aandacht aan stadslandbouw besteedt. Recent verscheen er een themanummer over political gardening (# 2015/10) met een interessant artikel over stadslandbouw in Basel en Belfast. Het themanummer over community gardening is al weer wat ouder (# 2011/6) maar een artikel van Joanna Henryks Changing the menu: rediscovering ingredients for a successful volunteer experience in school kitchen gardens is nog steeds de moeite waard. De UB van de Erasmus Universiteit heeft een e-abonnment op dit tijdschrift, info: 010-4081198.
Voeding is een belangrijk thema voor stadslandbouwers. Over voeding verschijnt veel, en wel in die mate dat er sprake lijkt van een hype. Geen zaterdageditie van Trouw, de Volkskrant of NRC of er staat wel een paginagroot artikel over voeding in. Trouw heeft zelfs een gepensioneerde hoogleraar voeding, prof. Katan, op zaterdag als vaste columnist. Verder zijn er ronduit veel in voeding gespecialiseerde vakbladen. Eén daarvan is het tijdschrift Voeding Nu, naar eigen zeggen een “onafhankelijk vaktijdschrift over voedsel, voeding en gezondheid”. Wij leren dus al meteen dat voedsel en voeding twee verschillende dingen zijn !? Voedingsdeskundige Jacqueline Veth desgevraagd: “Voeding is het totaal pakket aan eten en drinken dat een persoon (of dier) tot zich neemt. Je kunt dan spreken over een gezonde voeding of een minder gezonde voeding. Voedsel betekent sec eten of drinken. Voedsel kan gezond of ongezond genoemd worden, maar eigenlijk moet je kijken naar het totale pakket, de voeding van een persoon (of dier) om iets over gezond of ongezond te kunnen zeggen.”
In het laatste nummer van 2015 (Jrg.17, nr. 12) van Voeding NU een interessante column van Universiteitshoogleraar (VU) Jaap Seidell onder de kop Richtlijnig over de voedingswetenschap. “De voedingswetenschapper is behept met zwakke methoden om zwakke verbanden te onderzoeken”, stelt hij en legt in uiterst kort verband waarom. Hij heeft gelijk, zo moet gevreesd worden. Verder in het nummer uitgebreid aandacht voor allerhande voedingsonderzoek, alsook voor de Richtlijnen goede voeding 2015. Voeding Nu, abo € 89 / jaar, info 010-2894008.
Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) deed verkennend onderzoek naar “maatschappelijk bewust consumeren in Nederland“. Verkennend? Het goede nieuws is dus ook dat er meer onderzoek zal volgen !?
Hoe dan ook, SCP-onderzoeker Peggy Schyns zet in haar rapport Kiezen bij de kassa de literatuur op het gebied van maatschappelijk bewust consumeren op een rij en schetst de huidige stand van zaken rondom het fenomeen maatschappelijk bewust consumeren in Nederland. Een van haar conclusies is dat de de grootste groep maatschappelijk bewuste consumenten buycotters zijn: ongeveer een derde van de Nederlanders koopt producten juist wel omwille van milieu of dierenrechten. De helft daarvan, 15% van de Nederlanders, boycot om die redenen producten en diensten.
Consumenten kunnen ook nog proberen hun leefstijl te verduurzamen door bijvoorbeeld een vegetarische leefstijl aan te hangen omwille van dierenwelzijn, te gaan consuminderen, of producten te delen met anderen omwille van het milieu. En dan is er ook nog culture jamming: op ironische wijze een cultuurkritisch statement af te geven, door bijvoorbeeld op een sportschoen van een bekend merk ‘sweatshop’ te laten afdrukken . Deze laatste vormen van bewust consumeren komen in Nederland vooralsnog (?) niet boven de 5% uit.
Wel is er een toename in boy- en buycottgedrag in het afgelopen decennium – boycotten ging van 10 naar 15% en buycotten van 26 naar 33%. De groepen flexitariërs (vleesminderaars) en veganisten zijn in aantal toegenomen (respectievelijk van 70 naar 77% en van 16.000 naar 50 tot 70.000.
Het rapport besteedt ook aandacht aan het alternatieve voedselaanbod en zodoende is er aandacht voor een tweetal Rotterdamse initiatieven: Uit je eigen stad (UJES) en Kromkommer. Het slechte nieuws over UJES’ financiële problemen had men bij het verschijnen, begin februari 2016, bij het SCP kennelijk nog niet gehoord…
Het rapport Kiezen bij de kassa is hier te downloaden. Een papieren versie is via de SCP-site te bestellen voor € 18 + verzendkosten. (cb)
