Op 7 december vond de conferentie Flows of Food plaats waarin het manifest ‘Voedsel verbindt’ werd gepresenteerd door de Food Council Metropolitan Region Amsterdam (Food Council MRA), in het Nederlands opvallend genoeg aangeduid als het voedselnetwerk Metropoolregio Amsterdam. De ondertekening van dit manifest werd inhoudelijk omlijst met presentaties van Nederlandse en internationale experts.
Het fenomeen food council of voedselraad is in Nederland nog verhoudingsgewijs nieuw, maar is geïnspireerd op internationale voorbeelden van food (policy) councils. Het bekendste voorbeeld is de Toronto Food Policy Council (TFPC) die al 25 jaar actief is. Hiervan waren oprichter en boegbeeld Wayne Roberts en zijn opvolger Lori Stahlbrand aanwezig. Roberts hield een inspirerend en vlammend betoog voor voedselbeleid, doorspekt met rake oneliners, en illustreerde daarmee het belang van een trekker voor een voedselraad. Hierbij is het goed te vermelden dat Roberts al die jaren een voltijdsaanstelling als secretaris van de TFPC had, en een betaalde ‘dedicated staff’, zij het in wisselend aantal. Stahlbrand ging in haar verhaal dieper in op de geschiedenis van de TFPC. Hierbij valt de consequente, over jaren opgebouwde ontwikkeling in het oog. Deze begon in 1990 op initiatief van een charismatische politicus met een klein budget en 3 ambtenaren in voltijdsdienst (incl. Roberts). In de raad hebben 30 leden zitting met een grote variatie in achtergronden – zowel burgers als stakeholders uit bedrijfsleven en het maatschappelijk middenveld. Elk lid zit er in voor een termijn van drie jaar. De betrokken ambtenaren zijn onderdeel van de Department of Health en dragen verantwoording af aan de Board of Health, de Department of Health (zeg maar de GGD) en de City Council (de gemeenteraad): ‘triple accountability’. Ook de leden van de raad zitten daar als vertegenwoordiger van de stad en van het charter van de voedselraad.
Het charter is gepresenteerd in 2001 (dus elf jaar na de oprichting), en 9 jaar later in 2010 is de Toronto Food Policy Strategy gepresenteerd. Charter en strategie zijn daarmee – als het goed is – meer een reflectie van een praktijk van voedselbeleid zoals bedreven door de FPC, dan een vooraf opgesteld programma waaraan mensen zich vervolgens verbinden en die wordt vertaald in beleid.
Tussen Roberts en Stahlbrand gaf Jan Willem van der Schans op ironische, kritische wijze een overzicht van Nederlands voedselbeleid. Hij ging onder meer in op ervaringen met de Rotterdamse Food Council. Een belangrijk verschil van zowel de Amsterdamse Food Council als zijn Rotterdamse voorganger met het voorbeeld uit Toronto en veel andere internationale voorbeelden is het ontbreken van het woord beleid ‘policy’. Het heeft er alle schijn van dat een gebrek aan beleidsmatige inbedding de Rotterdamse Voedselraad de nek om heeft gedraaid (zij is niet officieel ontbonden maar is eigenlijk al sinds het begin van het huidige college in Rotterdam niet meer actief). In Amsterdam was een indrukwekkend aantal stakeholders aanwezig waaronder twee provinciale overheden (Noord-Holland en Flevoland), Floriade 2022 en partijen uit het bedrijfsleven. Grote afwezige: de gemeente Amsterdam. In deze tijd van maatschappelijke participatie en politieke polarisering is de overheid als stabiele factor des te meer nodig, maar op het thema voedsel liet de gemeente Amsterdam het hier afweten.
Wat zegt dit over de toekomst van de Food Council MRA? De Food Council MRA is nu erg afhankelijke van de persoonlijke inzet van een beperkt groepje aanjagers, die dit onbezoldigd doen. De ervaring leert – zoals ook Van der Schans aangaf in zijn presentatie – dat de houdbaarheid van dit model beperkt is zonder doorontwikkeling naar een meer professioneel ondersteunde netwerkorganisatie. Daarbij is vanuit het maatschappelijk middenveld ook behoeft aan aansluiting op gemeentelijk beleid (toegang tot publieke middelen als publieke doelen gediend worden, aanpassen van wetten en regels als die te beperkend werken om tot integrale oplossingen te komen, etc.). Voedselbeleid, dus. Hoe zich dat gaat ontwikkelen in Amsterdam en of het huidige momentum kan leiden tot meer structurele verankering in het gemeentelijk beleid is een open vraag. Het zal moeten blijken of het voedselnetwerk daadwerkelijk kan uitgroeien tot een voedselraad, of dat een andere vorm meer effectief en/of haalbaar blijkt.
Lees het Manifest Voedsel Verbindt
Lees hier een verslag van de conferentie door het platform Van Amsterdamse Bodem (dat mede aan de basis staat van het manifest) en lees ook hun oproep aan burgers, bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen om samen met de gemeente te werken aan een beter voedselsysteem voor heel Amsterdam.
